Wat als je patiënten Fries spreken, maar jij niet?

Namens TalentCare spreken we met artsen en verpleegkundigen over de manier waarop zij de zorg verbeteren. Deze keer: het verbeterinitiatief van Marike Slot.

Een vertaaldocument als verbeterinitiatief

“Ik moat nei it húske.” Weet jij wat dit betekent? ANIOS Ouderengeneeskunde Marike Slot (26) had de eerste keer geen idee wat haar patiënten hiermee bedoelden. Ook de communicatie met haar Friese collega’s was soms een uitdaging. Dus maakte ze een vertaaldocument met de belangrijkste woorden en zinnen in het Fries. Als hulpmiddel voor haarzelf én voor andere niet-Friese zorgverleners.

Tijdens Marikes eerste week zegt een van de verzorgenden dat meneer Jansen zo wurch is. “Ik dacht eerst dat ze warrig bedoelde”, lacht Marike. “Maar ik liet het maar gaan. Later vroeg ik een andere collega wat het nou betekende. Bleek het moe te zijn. Dat is toch iets anders.”

Meestal geeft Marike het wel aan, als ze haar collega’s niet begrijpt. Vaak schakelen ze dan over naar het Nederlands. Maar na een tijdje vallen ze toch weer terug op het Fries. “Heel logisch”, vindt Marike. “Ze zijn ermee opgegroeid en iedereen in hun omgeving spreekt het. Het voelt onnatuurlijk voor ze om telkens Nederlands te praten.”

Warme ontvangst

Zelf komt Marike uit Deventer. Ze studeerde in Groningen en begint haar loopbaan bij TalentCare bij een zorggroep in Leeuwarden. In maart 2021 wisselt ze van locatie, omdat ze in Veenwouden dringend een arts nodig hebben.

Veenwouden is een klein Fries dorp. “Dat was in het begin best een cultuurshock”, zegt Marike. “Ik voelde me enorm welkom, maar was de enige zorgverlener op de afdeling die geen Fries verstond.” Vergaderingen worden wel in het Nederlands gehouden, maar in de pauzes voert het Fries de boventoon.

In het begin vindt Marike het soms lastig aan te geven dat ze graag Nederlands wil praten. “Gelukkig is iedereen hier begripvol. Mijn collega’s kunnen zich goed voorstellen hoe moeilijk het is, als je niet met de taal bent opgegroeid. Meestal zien ze het ook wel aan mijn hoofd als ik iets niet begrijp. Dan leggen ze het meteen uit.”

Komische situaties

Ook patiënten en hun families spreken negen van de tien keer Fries. En doordat veel patiënten dementie hebben, zijn ze nog moeilijker te begrijpen. Marike: “Gelukkig zit er vaak een verzorgende bij mijn gesprekken. Zij kennen de patiënt beter dan ik en kunnen voor tolk spelen.”

Marikes geringe kennis van het Fries leidt tot komische situaties. Zo vertelde een patiënt dat hij zo’n last had van z’n foet. “Dus ik pakte zijn voet vast en ging die meteen inspecteren. Nee, zei de patiënt, en hij wees naar zijn bovenbeen. Blijkt dat foet in het Fries ook been betekent.”

Ook zeiden patiënten een keer tegen Marike dat ze even gingen rinne.  “Huh, dacht ik, hoezo gaan ze rennen dan? Maar rinne betekent in het Fries gewoon lopen. Zo zie je maar, communicatie is van groot belang in ons vak.”

Zelf Fries leren

De Friese cultuur verandert niet zomaar, denkt Marike. “Daarom kan ik beter zelf zorgen dat ik Fries leer.” Ze begint aan een online cursus en brainstormt met collega’s over manieren om haar Fries te verbeteren. Ook bespreekt ze het met haar manager van TalentCare.

De uitkomst is een vertaaldocument, met daarop de belangrijkste Friese woorden en zinnen, plus de Nederlandse vertaling. Ook bedoeld voor andere niet-Friese zorgverleners. “Meer zorgverleners lopen hier waarschijnlijk tegenaan. Dit document is een laagdrempelige manier om de onderlinge communicatie te versoepelen.”

Van holle tot hûske

Marike noteert eerst de woorden en zinnen waar ze zelf aan denkt. Vervolgens vraagt ze Friese collega’s mee te denken. Wat moet je echt weten om goed te communiceren met en over patiënten?

Ze maakt een lijst van veelvoorkomende werkwoorden, lichaamsdelen, getallen, ruimtes en gevoelens. En een aantal voorbeeldzinnen. Via vertaalsites zoekt ze vertalingen op. Daarna checkt een collega alles.

Het resultaat is een compact document van twee pagina’s. Er staan woorden op als holle (hoofd), lilk (boos) en húske (wc). En zinnen als: Hoe giet it mei jo? (Hoe gaat het met jou?) of Ik gean jo ûndersykjen (Ik ga u onderzoeken).

Elkaar snel begrijpen

“Hopelijk maakt mijn document de samenwerking met collega’s en patiënten makkelijker. Want communicatie is de sleutel in het contact met patiënten en collega’s.”

Inmiddels wordt haar eigen Fries steeds beter. “Meestal praat de ander nu Fries, en ik Nederlands. Op die manier komen we er wel uit.” Ze heeft geen moment overwogen om in een andere provincie te werken. “Ik zit hier helemaal op mijn plek. De sfeer is goed en ik werk graag met ouderen. Bovendien vond ik het ook wel uitdagend om de taal te leren.”

Het moeilijkste moet nog komen

Tot nu toe verloopt Marikes verbeterinitiatief soepel. Maar het moeilijkste moet nog komen, denkt ze. “Ik weet nog niet precies hoe ik het document ga verspreiden. De zorggroep heeft veel locaties in de regio. We hebben wel een gezamenlijke computerschijf, maar die staat behoorlijk vol.”

Binnenkort presenteert ze het document tijdens de vergadering via Teams, waarin alle behandelaren van de regio aanwezig zijn. Daarna wil ze een bericht op het intranet plaatsen. Ook gaat het vertaaldocument deel uitmaken van het welkomstpakket voor nieuwe medewerkers.

Denk niet te moeilijk

Marike zit vol plannen voor nieuwe verbeteringen. Zo kan de overlegstructuur efficiënter, denkt ze. De ANIOS heeft ook een tip voor andere zorgverleners. “Vind je het lastig een verbeterinitiatief te verzinnen? Denk niet te moeilijk. Ik dacht eerst ook dat mijn verbeterinitiatief ingewikkeld moest zijn. Waardoor ik helemaal vergat waar ik dagelijks tegenaan liep: de Friese taal.”

Verbeterinitiatieven bij TalentCare

Alle artsen en verpleegkundigen van TalentCare werken aan praktische, kleinschalige verbeterinitiatieven. Daarmee zorgen ze voor duurzame veranderingen op hun werkplek. En maken ze het verschil tussen goede zorg en de best mogelijke zorg. Met meer tijd en ruimte voor waar het écht om gaat: zorg met persoonlijke aandacht. Lees ook hoe ANIOS Koen een betere zorgverlener wordt dankzij mindfulness.