Hoe gaan jongeren om met schulden?

Veel jongeren hebben schulden. Vooral bij de overheid staan ze in het rood. Ruim een op de vijf oud-studenten met een studieschuld heeft een betalingsachterstand. Dat bleek laatst uit cijfers van Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), opgevraagd door de NOS. De Nationale ombudsman krijgt vaak klachten van jongeren die problemen met DUO hebben. Bijvoorbeeld omdat ze hun reisproduct niet op tijd stopzetten. Hoe komen jongeren eigenlijk aan schulden bij overheidsinstanties? Hoe gaan ze daarmee om? En wat doet het met hen? In Nijmegen gingen we op zoek naar antwoorden op deze vragen.

Op een pleintje naast de bibliotheek van de Radboud Universiteit zit Selma op een bankje van de zon te genieten. We vragen haar of ze schulden heeft.

Selma Brom (22), student Communicatie & Beïnvloeding, Radboud Universiteit

“Ik heb nergens schulden, ook niet bij DUO. Tijdens de eerste jaren van mijn studie kreeg ik nog een basisbeurs. Dat is een prestatiebeurs, dus als ik mijn diploma binnen tien jaar haal, wordt dat bedrag kwijtgescholden. Inmiddels heb ik mijn bachelordiploma, dus ik hoef niets terug te betalen. Ik krijg een maandelijkse bijdrage van mijn ouders. De afspraak was: als ik die bijdrage krijg, ga ik niet lenen. Daarnaast heb ik een bijbaan. Ik kom dus prima rond.

Met die bijdrage van mijn ouders heb ik veel geluk, dat besef ik. In mijn omgeving heb ik maar één vriendin zonder schuld, de rest heeft geld geleend bij DUO. De studieschuld is een onderwerp waar we het vaak over hebben. Veel vrienden denken na over het moment dat ze een huis gaan kopen: zonder schuld krijg je niet zomaar een hypotheek. Met een studieschuld sta je aan het begin van je loopbaan al met 1-0 achter. Best oneerlijk.”

Ward Huetink (26), student researchmaster Filosofie, Radboud Universiteit

“Mijn studieschuld is hoog, rond de €25.000. Ik ben al zeven jaar bezig met mijn studie, omdat ik een verkeerde studiekeuze gemaakt heb en het daarna een tijd niet goed ging met mijn mentale gezondheid. Ik leen al een paar jaar, maar de lening stopt na dit jaar, omdat ik de maximale leentermijn van zeven jaar dan bereikt heb. En ik doe een researchmaster van twee jaar, dus ik heb geen idee hoe ik alles daarna ga financieren. Ik werk wel naast mijn studie, als student-assistent op de universiteit. Dat helpt, maar is niet genoeg. Mijn master vraagt namelijk veel van me.

Soms maak ik me zorgen over mijn studieschuld. Ik studeer nu filosofie en wil hierna graag een PhD (de hoogste academische titel, red.) doen. Maar de kans op een baan in deze richting is klein. Dat maakt me nerveus. Wat als het niet goed komt? Mijn ouders zouden me kunnen helpen met geld, maar ik wil niet afhankelijk van hen zijn.

Ik ben nu in contact met DUO om te kijken of ik nog een extra jaar studiefinanciering kan krijgen. Omdat ik een paar jaar ziek ben geweest. Ik hoop op een extra jaar basisbeurs of een lening voor een extra jaar, zodat ik me kan concentreren op mijn studie en niet al te veel hoef te werken om rond te komen. Het contact met DUO gaat stroef. Als je belt, vragen ze altijd om extra formulieren. Bijvoorbeeld brieven van psychiaters. Dan bel ik later terug en krijg ik weer iemand anders aan de lijn. Kan ik het hele verhaal opnieuw doen. Ik heb nu hulp gevraagd aan mijn studieadviseur, want het is een doolhof bij DUO. Als ik het opnieuw zou kunnen doen, had ik meer gewerkt. Meer inkomen had me meer lucht gegeven.”

Van de Radboud Universiteit lopen we naar het ROC. Veel van de mbo-studenten die we aanspreken, zeggen geen schulden te hebben. Vaak zijn ze nog te jong om te lenen. Manuel herinnert zich één schuld die hij had bij de overheid.

Manuel Oud (23), student Sport & Beweging, ROC Nijmegen

“Ik heb een ov-boete gehad bij DUO, want ik gebruikte mijn studentenreisproduct, terwijl het kennelijk niet mocht. Ik stapte op een gegeven moment over van het Graafschap College in Doetinchem naar ROC Nijmegen. En wist niet dat ik mijn ov moest stopzetten en daarna weer opnieuw moest aanvragen. Dus ik liet hem een paar maanden doorlopen in de zomer. Toen kreeg ik een brief thuis  met daarin een verzoek tot betaling. Ik schrok, want het was heel onverwachts. Ik belde DUO meteen om te vragen hoe het zat. Wat ik raar vind, is dat je ov sowieso niet geldig is in juli en augustus. Waarom kreeg ik dan een boete? Maar goed, ik heb braaf betaald. DUO zou meer voorlichting kunnen geven over zo’n situatie, bijvoorbeeld door langs te gaan op scholen. Nu is DUO slecht te bereiken. Je staat eerst twintig minuten in de wachtrij, daarna zijn de medewerkers heel kortaf en krijg je alleen informatie als je ernaar vraagt. Ik snap dat ze het druk hebben, maar het is vervelend.”

Op het stationsplein zitten Susanne en Pien. Ze zitten midden in de eindexamens, maar hebben even de tijd met ons te praten.

Susanne Hooij (18), 5 havo op Karel de Grote College

Pien Busschers (18), 5 havo op Karel de Grote College

Susanne (links op de foto): “Wij doen nu eindexamen. Daarna gaan we allebei een jaar reizen. Wat we gaan studeren als we terugkomen, weten we nog niet. Maar dat we gaan lenen, is zeker. Dat moet wel. Een kamer in Nijmegen is duur en het studentenleven ook. Als je geen ouders hebt met enorm veel geld, red je het niet. Over aflossen maak ik me geen zorgen. Je bent 25 als je klaar bent met studeren. Voordat je een huis koopt, ben je 32 ofzo. Dan heb je heel wat jaren om te werken en dat geld af te lossen. Dat moet lukken.”

Pien (rechts op de foto): “Ik ga ook maximaal lenen, denk ik. Als je nog een sociaal leven wil hebben, kan het niet anders. Maar ik verwacht niet dat ik elke maand het volle bedrag uitgeef. Je kunt ook wat opzij zetten. We krijgen nu allebei een tegemoetkoming van de overheid, omdat we 18 zijn en nog op school zitten. Dat is super duidelijk geregeld. Alles staat aangegeven op de website en je hoeft alleen de stapjes te volgen.”

Max (23), student Sport, Gezondheid & Management, Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN)

“Ik leen zodat ik nog een leven naast mijn opleiding heb. Mijn mindset is: als je je veel zorgen moet maken om geld, dan kun je je niet goed op je studie richten. Ik werk nu niet, maar loop wel stage en daar krijg ik een vergoeding. Ik leen rond de €700,- per maand. Dat vind ik ook wel nodig. De kosten van op jezelf wonen had ik onderschat. Wasmiddel is duur! Veel koop ik daarom bij de Action. Ik lig niet wakker van mijn schuld. Uiteindelijk moet ik het terugbetalen, maar dat duurt nog even. Ik ben me er bewust van, maar het heeft geen nut je zorgen te maken.”

Waarom brengt de Nationale ombudsman dit artikel?

De Nationale ombudsman ontvangt regelmatig klachten van jongeren die schulden hebben bij overheidsinstanties. Zo staan (oud-)studenten soms totaal onverwacht oog in oog met een gerechtsdeurwaarder, die geld wil zien. Deze klachten waren een reden voor de Nationale ombudsman om onderzoek te doen naar de effectiviteit van de informatieverstrekking van DUO aan (oud-)studenten met schulden. De ombudsman geeft studenten ook tips om boetes bij DUO na de studie te voorkomen. Heb jij problemen met een overheidsinstantie over je schulden en kom je er met hen niet uit? Bel ons dan gratis met 0800 – 335 55 55 of dien online een klacht in. Wij staan voor je klaar.