Een belevingsgang voor ouderen met loopdrang

Het verbeterinitiatief van Elske Princen

Wat kan beter in de zorg? Over die vraag denkt arts Elske Princen (25) graag na. Dus toen TalentCare haar begin juni vroeg of ze ideeën had voor een verbeterinitiatief, begon ze meteen te brainstormen. Elske werkt momenteel bij een aanbieder van ouderenzorg in Oost-Gelderland. Ze verdeelt haar tijd over twee verzorgingshuizen: de ene in Westervoort en de ander in Pannerden. Die laatste locatie kon wel een verbeterinitiatief gebruiken. Wat heeft Elske in gedachten? En hoe moet dat ouderen helpen? We gingen bij haar langs.

In Pannerden is Elske de huisarts van ouderen met somatische (lichamelijke) klachten. Daarnaast werkt ze op de psychogeriatrische (PG) afdeling, een gesloten afdeling voor mensen met dementie. Deze is gevestigd op de eerste verdieping van een klein, vrij oud gebouw. En die locatie heeft een groot nadeel, merkte Elske.

De kwestie: rusteloze dementerenden

“Van de twintig ouderen hebben zo’n vijf of zes een sterke drang om rond te lopen”, vertelt ze. “Omdat er geen tuin of andere grote ruimte aanwezig is, kunnen deze ‘dolers’ het onrustige gevoel slecht kwijt.” Als dementerenden de hele dag over de afdeling ronddwalen, raken ze vermoeid en dat vergroot de kans op vallen of struikelen.

Nu zijn er wel vrijwilligers die af en toe met de betreffende ouderen lopen, maar dat gebeurt niet op dagelijkse basis. Het aannemen van extra personeel of vrijwilligers is ook geen optie. “Het personeelstekort in de zorg is al zo groot”, stelt Elske. “Bovendien kost personeel geld.” Wat zou dan wel een manier zijn om de onrustige ouderen te helpen?

De verbetering: een gang vol belevingen

De jonge arts was vastberaden een oplossing te vinden. Dit probleem komt vaker voor, dacht ze. Hoe gaan andere verpleeghuizen met loopdrang om? Elske deed wat research op het internet en stuitte op de belevingsgang. Bij Topaz Overrhyn in Leiden, een verzorgingshuis in Leiden, is zo’n gang al succesvol gebleken. In het expertisecentrum voor dementie Zonnehoeve, gevestigd in Hilversum, is zelfs een strandkamer gemaakt. Door een panoramadoek, geurmachine en lampen met kunstlicht (zonder schadelijke UV-straling) lijkt het voor bewoners alsof ze op het strand zijn.

Wat we ons bij de belevingsgang van Elske moeten voorstellen? “Een gang met themahoeken, waar ouderen zich in verschillende landschappen wanen”, beschrijft ze. “Denk ook aan een strandhoekje. Daar hang ik bijvoorbeeld visnetten, nepmeeuwen en schelpen aan de muur. En je hoort het geluid van kabbelende golven. Of een boshoekje, met bladeren en takken en geuren van mos en dennenbomen.” De huidige loopbrug wil Elske omtoveren tot een vlinder- en vogelgang. “Met geuren en geluidsopnames in luidsprekers kun je gemakkelijk een sfeer creëren”, zegt ze enthousiast. “Er is van alles mogelijk.”

Prikkelen, uitdagen en tot rust komen

Elskes doel: de kale gangen met hun saaie, stenen muren op zo’n manier aankleden het een vertrouwde omgeving voor de ouderen wordt. Waar ze nu bij gebrek aan beter in de woonkamer blijven rondhangen, kunnen ze in de toekomst ook tijd doorbrengen in de gang.

Ze is van plan bij elke themahoek een bankje neer te zetten, zodat de dementerenden alles rustig in zich op kunnen nemen. Uiteindelijk dient de gang dus meerdere doelen: de ouderen kunnen hun energie kwijt, komen tot rust, maar worden ook geprikkeld en uitgedaagd.

Hard, wetenschappelijk bewijs voor de effectiviteit van een belevingsgang heeft Elske niet. “Uit onderzoek is wel bekend dat veel dementerenden baat hebben bij belevingen. Hun zintuigen kunnen gestimuleerd worden door rustgevende beelden, geuren, muziek of voorwerpen.” Maar te veel prikkels zijn weer niet goed.

Positieve reacties

Bij de zorgorganisatie waar zij nu werkzaamheden verricht gelooft men sterk in patiëntgerichte omgevingszorg. Het kostte Elske dan ook weinig moeite het zorgteam van haar verbeterinitiatief te overtuigen. Bijna iedereen die Elske sprak, reageerde enthousiast. Het team denkt graag mee. Het gebrek aan ruimte voor ouderen met loopdrang was al langer een probleem. De enige die in eerste instantie beren op de weg zag, was de facilitair medewerker. De reden: brandveiligheid en valgevaar. “Logisch”, vindt Elske. “Ik moet geen zand op de vloer gaan strooien, dadelijk struikelt een oudere daarover.”

Momenteel is de arts bezig genoeg geld bij elkaar te krijgen, maar daar is ze optimistisch over. “Het is een laagdrempelig plan dat weinig kost. Mensen kunnen zelf een rondje lopen. Daar hoef je geen extra personeel voor in te zetten.”

Creatief proces

Van TalentCare krijgt Elske zo’n acht uur per maand om aan het initiatief te besteden. “Het is een leuke afwisseling. Als arts ben je veel in overleg en theoretisch bezig, nu kan ik ook creatief aan de slag. Ik houd me bezig met vragen als: welke materialen heb ik nodig? Waar haal ik die vandaan? En hoe verstel ik ze vervolgens zo dat ze aan de muur kunnen hangen?” Ze is ongeveer halverwege in het proces. Begin juli was het idee voor de belevingsgang rond, in oktober verwacht ze klaar te zijn. “Dat moet ook wel, want dan begin ik weer aan een nieuwe uitdaging”, aldus de Brabantse.

Persoonlijke lessen en bevestigingen

Van het ontwikkelen van de belevingsgang heeft Elske al geleerd flexibeler te zijn. “Ik had verwacht dat sommige dingen sneller zouden gaan”, lacht ze. “De globale planning die ik in de eerste week gemaakt had, was wel heel optimistisch.” Vooral het maken van afspraken met verschillende betrokkenen kost tijd.

Door het verbeterinitiatief weet ze nog beter welke kant ze in de toekomst op wil. “Ik wil een afwisselende baan”, zegt ze met een twinkeling in haar ogen. “Het liefst word ik huisarts, maar houd ik me tegelijkertijd bezig met manieren om de zorg te verbeteren.”

“Nieuwe dingen bedenken en maken ligt me wel”, vertelt Elske. “Ik krijg er energie van en ben heel blij dat ik bij TalentCare de kans krijg om dat creatieve nu ook in de zorg in te zetten.” Wat ze verder een leuk idee vindt: als ze hier straks weggaat, is er iets blijvend anders op de PG-afdeling. Een steriele gang is omgetoverd tot een plek vol geuren, kleuren en geluiden. En dat allemaal op Elskes initiatief.