Een reconstructie in de vorm van een longread, namens de Nationale ombudsman (2021)

In actie voor Caribische studenten

Caribische studenten hebben het niet altijd makkelijk in Nederland. Discriminatie, een taalbarrière en ingewikkelde bureaucratie zitten een fijne studieperiode in de weg. Namens de Nationale ombudsman schreven wij een reconstructie over de problemen waar Caribische studenten tegenaan lopen en hoe de Nationale ombudsman deze problemen de afgelopen jaren op de kaart zette.

Jaarlijks beginnen zo’n 1.600 studenten uit het Caribisch deel van het Koninkrijk vol goede moed aan een studie in Nederland. Toch halen velen de eindstreep niet. De Nationale ombudsman zette dit probleem op de kaart. Hij onderzocht waar Caribische studenten tegenaan lopen en kwam met aanbevelingen voor (overheids)organisaties. Wat is daarmee gedaan? En welke actiepunten moeten nog een vervolg krijgen? Daarover gaat deze reconstructie.

Waarom een onderzoek naar Caribische studenten?

“Dit doe je zeker vaker, witte mensen bedienen. Dit is voor jou bestemd.”

Dat krijgt de Caribische student Tays te horen als ze naast haar studie in de horeca in Amsterdam werkt. Tays’ oren klapperen. Hoort ze het goed? Zegt haar collega dit écht?

Opstapeling van problemen

Tays komt uit Bonaire. Wat zij meemaakt, is geen uitzondering. Veel Caribische jongeren die in Nederland studeren, krijgen te maken met racisme.

En racisme is niet het enige probleem waar zij tegenaan lopen. Een taalachterstand, cultuurverschillen, weinig studiebegeleiding, ingewikkelde wetten en regels: de lijst is lang.

Siddharta (24)
"Zorgtoeslag: heb ik daar nou wel of geen recht op? Of heb je daar alleen recht op als je een baantje hebt? Sowieso zie je door de bomen het bos niet met al die verschillende soorten toeslagen."

Het gevolg? Veel Caribische jongeren lopen studievertraging op of ronden hun studie in Nederland niet af. En dat zorgt weer voor flinke studieschulden en/of psychische klachten.

Blijven duwen

Al deze signalen druppelen al een tijdje binnen bij de Nationale ombudsman. Ze komen van studenten zelf, maar ook van organisaties als Kompas For Students, waar Deon Bisslik en Viviana Lopez Paz aan verbonden zijn. Deze stichting zet zich in voor de begeleiding van Caribische studenten in Nederland en voor de voorbereiding vanuit de eilanden.

Deon: “In mei 2017 hebben we de problemen van studenten al aangekaart bij de regering en ministeries. Maar het is ontzettend moeilijk om op dat niveau structurele oplossingen te vinden. Je moet blijven en blijven duwen.”

Een onderzoek

Omdat er niets verandert, start de Nationale ombudsman in 2020 uit eigen beweging een onderzoek. Hij wil weten: waar lopen de Caribische jongeren precies tegenaan? En welke betrokken organisaties kunnen die knelpunten oplossen?

Het Koninkrijk der Nederlanden bestaat uit vier landen: Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten. De eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba hebben een aparte status binnen Nederland (bijzondere gemeenten). Zij heten Caribisch Nederland. Samen met Aruba, Curaçao en Sint Maarten vormen zij het Caribisch deel van het Koninkrijk. De Nationale ombudsman is alleen bevoegd over Caribisch Nederland. Speciaal voor dit onderzoek zocht hij de samenwerking met de ombudsmannen van Curaçao en Sint Maarten. Voor de leesbaarheid gebruiken we in deze longread de termen ‘Caribische studenten’ en ‘Caribische jongeren’.

Aanpak en betrokkenen

Een onderzoeksteam gaat aan de slag. Annemarie Tuzgöl, projectleider: “Er zijn ontzettend veel partijen betrokken bij dit onderwerp. Die hebben wij bij elkaar gebracht, zodat we een goed totaalbeeld kregen van alle problemen die spelen.”

Daarvoor zetten de onderzoekers verschillende acties in gang:

  • Via verschillende kanalen is een vragenlijst uitgezet onder Caribische studenten die in Nederland studeren of hebben gestudeerd. 624 studenten vullen deze vragenlijst in.
  • Er worden groepsgesprekken met Caribische studenten gevoerd.
  • De onderzoekers van de Nationale ombudsman houden één-op-één interviews met hogeschoolstudenten en een docent.
  • Ook spreken de onderzoekers met medewerkers van betrokken ministeries, instanties en organisaties. Denk aan het ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap, Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), de Sociale Verzekeringsbank (SVB), de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG), het Arubahuis, Zorgverzekeringslijn, Kences, Stichting DUWO, SSH Student Housing, WeConnect, Vereniging Levende Talen Papiaments, HvAnti, Stichting Studiefinanciering Curaçao (SSC), TuranGoeloe, Unified St. Maarten Connection (USC) en Stichting Kompas For Students.
  • Daarnaast volgen de onderzoekers webinars en bestuderen ze beleidsdocumenten, Kamerstukken en rapporten.

Rondetafelgesprekken

In november 2020 rondt de Nationale ombudsman het onderzoek af met twee rondetafelgesprekken. Betrokken (studenten)organisaties, (overheids)instanties en ombudsmannen bespreken dan de belangrijkste bevindingen. Die gesprekken verwerkt het onderzoeksteam in een rapport dat eind 2020 wordt gepresenteerd en ook in het Papiaments en het Engels wordt vertaald.

Problemen voor, tijdens en na de studie

In het rapport beschrijft de Nationale ombudsman de belangrijkste knelpunten waar Caribische studenten tegenaan lopen:

1. Nauwelijks begeleiding

Caribische studenten krijgen nauwelijks studiekeuzebegeleiding. Daardoor krijgen zij een minder goed beeld van wat een studie precies inhoudt. Het gevolg? Een relatief groot aantal eerstejaars Caribische studenten switcht in het eerste half jaar van studie.

Viviana (29)
"Op de eilanden krijg je informatie van decanen die zo’n dertig, veertig jaar niet meer in Nederland zijn geweest (…) Pas als je al in Nederland bent en begonnen bent aan een bepaalde studie, dán kun je meedraaien met de open dagen. En kom je er vaak achter dat je de totaal verkeerde studiekeuze hebt gemaakt."

2. Geen Burgerservicenummer (BSN)

Caribische studenten hebben nog geen Burgerservicenummer (BSN) als zij naar Nederland komen. Die krijgen ze pas nadat zij zich hebben ingeschreven in de Basisregistratie Personen (BRP). Daarvoor moeten ze eerst een woonadres hebben. Maar een studentenkamer vinden is lastig door krapte op de woningmarkt.

En zonder BSN kunnen studenten geen bankrekening openen en geen verzekering afsluiten. Niet alle Caribische studenten realiseren zich dit van tevoren.

Anoniem
"Het BSN was moeilijk aan te vragen, omdat ik bij familie terecht ben gekomen en mij niet op dat adres kon inschrijven. Omdat ik geen BSN kon aanvragen kon ik ook geen andere dingen regelen zoals een DigiD of een bankrekening."

3. Onbekende wetten en regels

Caribische studenten zijn vaak niet bekend met de Nederlandse wet- en regelgeving. Ze weten niet precies wat hun rechten en plichten zijn rondom toeslagen of belastingen. Of kennen de optie om kwijtschelding aan te vragen niet. Ook hebben de studenten geen recht op een Nederlandse basiszorgverzekering. Daardoor komen ze niet in aanmerking voor zorgtoeslag.

Anoniem
"Mij werd verteld dat ik kwijtschelding kan krijgen voor gemeentebelasting en waterschapsbelasting. Bij het regelen van de kwijtschelding werd door de gemeente Den Haag aan mij verteld dat ik zorgtoeslag moet aanvragen, omdat ik anders niet in aanmerking kwam voor kwijtschelding (…) Na ongeveer twee jaar kreeg ik een brief van de Belastingdienst dat ik zorgtoeslag moest terugbetalen, omdat ik daar geen recht op had."

4. Cultuurshock

De Nederlandse cultuur en samenleving is enorm wennen voor Caribische studenten. Ze ervaren een taalachterstand en een grote cultuurverschillen. Naast onbekende wetten en regels krijgen ze te maken met discriminatie. Dit zorgt voor studievertraging en psychische klachten.

Karman (24)
"Medestudenten weten vaak niet eens dat Aruba en Bonaire verschillende eilanden zijn. In hun beleving komt iedereen uit Curaçao en dus ben je lui, crimineel, je komt niet op tijd en je komt je afspraken niet na."

5. Studieschulden

Veel Caribische studenten bouwen hoge (studie)schulden op. Ze hebben vaak een lokale studielening naast hun DUO-lening afgesloten om zich financieel te redden. Door gebrek aan werk kunnen ze de schuld lastig aflossen. Ook is het aflosbedrag vaak hoger dan de financiële draagkracht van de studenten.

De reden hiervoor? De lonen op de eilanden zijn lager, er is een ander belastingsysteem én de kosten van het levensonderhoud op de eilanden zijn hoog. Dat weerhoudt veel oud-studenten ervan om terug te keren naar de eilanden.

Deon (31)
"Teruggaan naar Aruba zou financiële zelfmoord zijn. Ik heb natuurlijk een studieschuld. Als ik die afbetaal op Aruba, dan zou ik mezelf dik in de vingers snijden. Het minimumloon op Aruba is €856,46, tegenover €1680,- in Nederland."

6. Aparte positie

De aparte positie van Caribische studenten zorgt voor problemen. Sommige regelingen beschouwen Caribische studenten als internationale studenten, andere regelingen als ‘gewone’ studenten. Dit is vaak in het nadeel van de studenten.

Milena (24)
"In Nederland zijn organisaties voor vluchtelingen, voor ouderen, voor zieken, noem maar op. Voor ons is er helaas geen loket."

Problemen in het kwadraat

Problemen zoals de krapte op de woningmarkt of hoge studieschulden gelden voor álle studenten in Nederland. Maar voor Caribische studenten kunnen de knelpunten leiden tot problemen in het kwadraat.

Ze voelen zich buitengesloten, op school en in de samenleving. Samen met de taalachterstand en culturele verschillen leidt dat tot sociaal-culturele en psychische problemen. En dat leidt weer tot flinke studievertraging of studie-uitval. Studenten missen ondersteuning en begeleiding. Ze voelen zich soms een tweederangsburger.

Tegelijkertijd denken overheidsinstanties en onderwijsinstellingen juist dat Caribische studenten zelfredzaam zijn. Maar dat is een illusie, constateert de Nationale ombudsman. Hij vindt dat de overheid voor al haar burgers moet zorgen. Ook voor deze groep studenten. Want zij zijn allesbehalve tweederangsburgers.

De belangrijkste aanbevelingen

De landen en instanties aan beide kanten van de oceaan moeten meer en beter met elkaar samenwerken, vindt de Nationale ombudsman. Zijn belangrijkste aanbevelingen zijn daarom:

  • Zorg in de voorbereiding voor een integraal pakket met informatie voor Caribische studenten. Nu is de informatie vaak versnipperd.
  • Zorg dat Caribische studenten over een BSN beschikken voordat ze in Nederland arriveren. Zo kunnen ze van tevoren al praktische zaken regelen.
  • Bied Caribische studenten toegang tot de Nederlandse basiszorgverzekering en daarmee recht op zorgtoeslag.
  • Geef de studenten informatie over (kwijtschelding) belastingen en toeslagen tijdens hun verblijf in Nederland.
  • Zorg voor toegang tot psychologische begeleiding. Vertel Caribische studenten vanaf het begin over de mogelijkheden en begeleid ze proactief.
  • Maak een integrale aflossing van studieschulden mogelijk. Nu worden lokale studieschulden van oud-studenten van Bonaire, Sint-Eustatius en Saba wél betrokken bij de aflossing van de studieschuld bij DUO en de lokale studieschulden van oud-studenten van Curaçao, Aruba en St. Maarten niet.
  • Zorg voor een automatische draagkrachtmeting bij terugkeer. Studenten die terugkeren naar Caribisch gebied moeten nu zelf een verzoek indienen bij DUO om het aflosbedrag van hun studieschuld te laten berekenen. Dat moet automatisch kunnen.

 

De reacties op het rapport

Het rapport verschijnt in december 2020. Diezelfde maand stellen meerdere Kamerleden Kamervragen aan toenmalig minister Van Engelshoven van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Zij bespreekt het rapport ook met de onderwijsministers van Aruba, Curaçao en Sint Maarten in het Vierlandenoverleg. De ministers erkennen de problemen en willen deze samen aanpakken.

“Het team van de Nationale ombudsman luisterde heel goed naar ons”, vindt Deon Bisslik van Stichting Kompas for Students. “Veel van wat we vertelden, kwam terug in het rapport. Eindelijk kwam het echte probleem naar voren.”

Hogescholen en universiteiten in actie

In het Vierlandenoverleg hebben de vier onderwijsministers besloten het aanbod van de samenwerkende Nederlandse hogescholen te accepteren. Zij stelden voor om een ‘Regiegroep’ te vormen, die een plan van aanpak moet ontwikkelen om de onderwijssystemen in Nederland en op de eilanden beter op elkaar te laten aansluiten.

Ron Bormans, voorzitter van de Regiegroep: “We zouden het mooi vinden als we in de laatste fase van het onderwijs op de eilanden al aanwezig zijn om onder andere aan taalbeheersing te werken en indringend over studiekeuze te kunnen praten.”

De reactie van de minister

In juli 2021 laat toenmalig minister Van Engelshoven in een brief weten dat de vier onderwijsministers het voorstel van de Regiegroep accepteren. Ze heeft de initiatiefnemers gevraagd de verbetervoorstellen uit te werken.

Ook benadrukt ze dat Caribische studenten optimaal voorbereid moeten zijn op hun komst naar Nederland. Want Caribische studenten móeten vaak kiezen voor een vervolgopleiding ver van huis, omdat die opleiding simpelweg niet dicht bij huis beschikbaar is.

Ze wil daarom aan de slag met de volgende punten:

  • Samen met de onderwijsministers van Aruba, Curaçao en Sint Maarten wil ze onderzoeken hoe zij de taalbeheersing van studenten kunnen verbeteren.
  • Het BSN moet op termijn in Caribisch Nederland worden ingevoerd. De staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is daarmee bezig.
  • Informatie over kwijtschelding van schulden moet een plek krijgen in de informatievoorziening.
  • Inwoners van de Caribische delen van het Koninkrijk moeten tijdens hun studie in Nederland een Nederlandse zorgverzekering kunnen gebruiken. Daarom bereiden de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) een wetsaanpassing voor.
  • Ook wil Van Engelshoven onderzoeken hoe Caribische studenten gestimuleerd kunnen worden om voor bestaande (psychische) ondersteuning en begeleiding te kiezen.
  • Er komt een werkgroep studiefinanciering om de problemen rondom het terugbetalen van studieschulden op te lossen

De Regiegroep komt in de tweede helft van 2021 met aanbevelingen om de ontvangst en begeleiding van Caribische studenten te verbeteren, zegt Van Engelshoven in haar brief van juli 2021. Eind 2021 wil ze met de onderwijsministers van Aruba, Curaçao en Sint Maarten vervolgafspraken maken over de aanpak. Ze verwacht dat de aanpak in het studiejaar 2022-2023 effect heeft.

De nieuwe minister voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Robbert Dijkgraaf, heeft recentelijk aan de Kamer laten weten dat alle Caribische studenten die hun studie voortzetten in Nederland een burgerservicenummer (BSN) krijgen. Hiermee komt hij tegemoet aan een motie die op 17 februari 2022 werd ingediend tijdens een debat in de Tweede Kamer. Dit debat ging over de bureaucratische hindernissen die een negatief effect hebben op de studieresultaten van studenten uit het Caribisch deel van het Koninkrijk.

De ombudsman zet door

Samen met andere organisaties heeft de Nationale ombudsman de problemen dus goed op de kaart gezet. Van Engelshoven en de andere onderwijsministers zijn doordrongen van de ernst van de situatie.

Ondertussen bespreekt de ombudsman de problemen ook nog met de onderwijsminister van Sint Maarten en met de ombudsmannen van Sint Maarten en Curaçao. Daarnaast licht hij het rapport toe bij de vaste Kamercommissie Koninkrijksrelaties en bij de vaste Kamercommissie Onderwijs.

Medewerkers van de Nationale ombudsman spreken in 2021 met betrokken organisaties, ministeries en stakeholders. Ook vindt er structureel overleg plaats met Vereniging Levende Talen Papiaments, het Arubahuis, het Curaçaohuis en het Sint Maartenhuis.

Deon Bisslik, Stichting Kompas For Students: “Ik ben ontzettend blij met de inzet van de Nationale ombudsman. Dankzij hem ligt er nu een rapport en besteden de media aandacht aan de problemen van Caribische studenten. De ombudsman blijft maar doorgaan en zorgt ervoor dat mensen hun aandacht bij dit onderwerp houden.”

Maar zijn de aanbevelingen een jaar na het uitbrengen van het rapport al opgevolgd? En merken Caribische studenten daar al iets van?

Om antwoord te krijgen op die vragen, organiseert de Nationale ombudsman op 8 december 2021 twee rondetafelbijeenkomsten met stakeholders, ex-studenten, betrokken ministeries en de ombudsmannen van de eilanden.

Verbeteringen en aandachtspunten

De uitkomst van de rondetafelbijeenkomsten is duidelijk. Er zijn stappen in de goede richting gezet om de problemen van Caribische studenten op te lossen. Maar het einde is nog niet in zicht.

Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen?

1. Betere voorbereiding op studeren in Nederland

De Regiegroep komt begin 2022 met een plan voor een traject om de aansluiting van het onderwijs te verbeteren. Er moet een volledig ondersteuningsprogramma voor Caribische studenten komen. Net als een overzicht van alle betrokken partijen. Tot slot moet informatie voor Caribische studenten effectiever worden verstrekt aan studenten en andere betrokken partijen.

Organisaties in actie

Verder zijn een aantal betrokken organisaties actief bezig geweest. Zo voert TuranGoeloe, een organisatie die buitenlandse studenten in Nederland begeleidt, een bewustwordingscampagne voor studenten op de eilanden. Ook de Stichting Studiefinanciering Curaçao (SSC) stuurt in december 2021 een voorstel aan Aruba en Sint Maarten om scholieren op de eilanden aan het einde van hun middelbare schoolperiode beter voor te lichten over hun eventuele komst naar Nederland.

Verder zet de Vereniging Levende Talen Papiaments zich actief in om Caribische studenten te begeleiden. Ook Stichting Kompas For Students verzet veel werk. Ieder jaar geven zij workshops in Aruba, om studenten zo goed mogelijk voor te bereiden op hun verblijf in Nederland. Van praktische informatie over het openbaar vervoer tot tips voor financiële regelingen.

2. Wetswijziging rondom het BSN

Ondertussen werkt het ministerie van BZK aan een wetswijziging. Doel hiervan is om het BSN uiteindelijk in Caribisch Nederland in te voeren.

Deze wetswijziging is alleen relevant voor de studenten van Bonaire, Sint-Eustatius en Saba. Daarom onderzoekt het ministerie daarnaast hoe ook de studenten van Aruba, Curaçao en Sint Maarten een BSN kunnen krijgen.

3. Wetswijziging rondom de zorgverzekering

Een tweede wetsaanpassing wordt voorbereid door het ministerie van VWS, samen met het ministerie van SZW. Zij onderzoeken in hoeverre de studenten die geen toegang hebben tot de Nederlandse volksverzekering, hiervoor toch in aanmerking kunnen komen. Waarschijnlijk is deze wetsaanpassing in juli 2022 gerealiseerd. Daarom werken zij ook aan een overgangsregeling.

4. Verbeteringen rondom het aflossen van studieschulden

DUO heeft afspraken gemaakt met de Belastingdiensten van Caribisch Nederland en Curaçao. Voor de jaren na het eerste draagkrachtverzoek vragen ze proactief het inkomen van de studenten op. Doen studenten geen verzoek? Dan krijgen zij een herinnering een draagkrachtberekening aan te vragen.

Verder geeft DUO proactief informatie op de eilanden over het aflossen van schulden. Ook SSC adviseert studenten zo min mogelijk geld te lenen om grote schulden te voorkomen.

In de toekomst moet DUO bij het vaststellen van de draagkracht rekening houden met de feitelijke leefsituatie van de mensen in de landen, vindt de Nationale ombudsman. Maar zover is het nog niet. Eerst komt er een werkgroep studiefinanciering met deelnemers uit de vier landen. Deze groep richt zich op informatieverstrekking en het versimpelen van regelgeving.

Hoe nu verder?

Er zijn dus verschillende verbeteringen in gang gezet. Voor het eerst is er een goed, integraal samenwerkingsverband gevormd door de Regiegroep, om de onderwijsproblemen gezamenlijk aan te pakken. Dat juicht de Nationale ombudsman enorm toe.

Toch zijn er ook nog aandachtspunten. Zo mist Deon van Stichting Kompas For Students vooral concrete acties. “De verschillende betrokken partijen hebben een hoop ideeën”, zegt hij. “Maar voor de studenten is er het afgelopen jaar nog niet écht iets verbeterd. Ik zie graag dat de regering nu echt gaat meewerken. De regering moet geld en ruimte beschikbaar stellen om de oplossingen door te voeren.”

Tijdrovend proces

Daarnaast kost het wijzigen van wet- en regelgeving veel tijd, weet projectleider Annemarie. “De Nederlandse wetgeving is complex. En veel hangt met elkaar samen. Maar ik zie graag dat ministeries de regie nemen, zodat onze aanbevelingen écht opgevolgd worden

Bovendien maken sommige betrokken organisaties zich zorgen om de wetsaanpassingen. Deze zouden vooral gericht zijn op studenten van Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Daarmee dreigt een andere behandeling voor die studenten van Aruba, Sint Maarten en Curaçao. Ook blijft alle regelgeving waarmee studenten te maken krijgen, complex. En het huisvestingsprobleem is ook niet zomaar opgelost.

Vertrouwen in goede afloop

Ondanks alles blijft Deon van Stichting Kompas For Students vertrouwen in een goede afloop. “Ik put hoop uit de studenten zelf. Studenten die met een glimlach op hun gezicht vertellen dat ze hun diploma hebben behaald. Dat ze in Nederland hebben gewoond, veel over zichzelf hebben geleerd en zich verder hebben ontwikkeld. Dat is het allerbelangrijkste. Daar blijf ik me iedere dag voor inzetten.”

Annemarie: “Het is duidelijk dat het nog te vroeg is om los te laten. Daarom blijft de Nationale ombudsman de situatie rondom Caribische studenten monitoren.”

Terugkoppeling

Eind 2022 zal de Nationale ombudsman opnieuw een rondetafelbijeenkomst organiseren. Dan wil hij horen wat er definitief veranderd is voor de studenten. Ook is hij van plan in de zomer van 2022 een (tussen)rapportage te publiceren.

Annemarie: “We verwachten dat er in 2022 zaken verbeterd zijn. De problemen zijn duidelijk onderzocht en in beeld. Het is nu vooral een kwestie van dóen.”

Deon beaamt dat. “We hebben nu een nieuwe regering. Dat biedt nieuwe kansen.”

Samenvatting

De afgelopen jaren deed de Nationale ombudsman onderzoek naar de problemen waar Caribische studenten in Nederland tegenaan lopen. Racisme, een taalachterstand, cultuurverschillen, weinig studiebegeleiding, ingewikkelde wetten en regels: de lijst is lang. Daarom deed de Nationale ombudsman aanbevelingen voor (overheids)organisaties om de situatie voor Caribische studenten te verbeteren.

Dankzij zijn inzet staan de problemen landelijk én op de eilanden op de kaart. Ook zijn de eerste actiepunten in gang gezet. Zo bereiden Nederlandse ministeries wetswijzigingen voor, waardoor Caribische studenten in de toekomst op tijd een BSN krijgen en toegang hebben tot een Nederlandse zorgverzekering.

Ook bereidt een Regiegroep een traject voor om de aansluiting tussen het Caribische en Nederlandse onderwijs te verbeteren. Verder werken betrokken organisaties aan betere voorlichting over studeren en wonen in Nederland. En over studieschulden.

Tegelijkertijd is er nog werk aan de winkel. Het aanpassen van wetten kost tijd. Ook zijn sommige problemen, zoals het gebrek aan woonruimte, niet zomaar opgelost.

De Nationale ombudsman blijft het komende jaar daarom monitoren wat er met zijn aanbevelingen gebeurt. Eind 2022 organiseert hij opnieuw een rondetafelbijeenkomst met betrokken organisaties en ministeries. Dan wil hij horen wat er definitief voor Caribische studenten in Nederland is verbeterd.

Overig werk

Zorgverleners over hun energiegevers en -vreters

Videoserie over hoe zorgmedewerkers in balans blijven, namens Stichting IZZ (2023)

Psychiater Christiaan Vinkers: ‘Mensen zijn verrassend veerkrachtig’

Expertinterview over wat psychische klachten eigenlijk zijn, namens Nationale-Nederlanden (2023)
Portret van psychiater Christiaan Vinkers (interview namens Nationale-Nederlanden)

Interviews met pensioendeelnemers over duurzaamheid

Serie van drie interviews over duurzaamheid, namens Nationale-Nederlanden (2022)
Foto van Christine in een groene omgeving

Magazine vol content die aanzet tot gezond werken in de zorg

Een printmagazine voor leden, namens Stichting IZZ (2022)
Zorgmedewerker Maaike Peolen laadt haar bagage in de auto

Het beroep leerkracht in beeld

Videoserie als onderdeel van crossmediale contentstrategie, namens de Marnix Academie (2022)
Portret van meester Dirk

Trends verpakt in een mooi digitaal magazine

Trendrapport over ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid, namens Nationale-Nederlanden (2022)
Vrouw met koptelefoon op, liggend in het gras
Whitepaper

Het effect van online contentmarketing

Wat levert het nu eigenlijk op?
Vroeg of laat krijgt iedereen die zich bezighoudt met contentmarketing deze vraag op zich afgevuurd. Geef je hier overtuigend antwoord op? Lees dit stappenplan en ga aan de slag met het meten van je content.