Een reconstructie rondom de gaswinning in Groningen en Drente, namens de Nationale ombudsman (2021)

De strijd tussen Groningers en de overheid

Wat zijn de gevolgen van de gaswinning in Groningen en Drenthe? Daar doet de Nationale ombudsman al meer dan vijf jaar onderzoek naar. Want niet alleen de huizen van bewoners in de aardbevingsgebieden zijn beschadigd. Ook hun vertrouwen in de overheid heeft een flinke deuk opgelopen.

In 2017 deed de Nationale ombudsman zes aanbevelingen aan het kabinet. Het doel hiervan: de relatie tussen bewoners en de overheid herstellen. Wat is er in de tussentijd met die aanbevelingen gebeurd? We werkten mee aan een reconstructie die antwoord geeft op deze vraag. De samenvatting ervan lees je onder de afbeeldingen én in het digitale magazine ‘Groningen en Drenthe: verscheurd vertrouwen’ dat wij over dit onderwerp maakten.

Reconstructie en aanbevelingen: een samenvatting

Hieronder vatten we de reconstructie en aanbevelingen samen. Deze zijn bedoeld voor het nieuwe kabinet en voor betrokken partijen en professionals.

1. Vertrouwen herstellen

Bewoners in Groningen en Drenthe ervaren verschillende problemen. Een daarvan is dat ze te maken hebben met allerlei organisaties, procedures en initiatieven. Het is vaak onduidelijk bij wie ze waarvoor moeten aankloppen.
Instanties verwijzen over en weer naar elkaar. En medewerkers kunnen burgers niet goed helpen. De Nationale ombudsman kreeg hier de afgelopen jaren veel signalen over.

Onzekerheid en spanningen

Daarnaast zijn bewoners onzeker over wat er met hun huis en woonomgeving gaat gebeuren. De spelregels veranderen steeds. Bewoners weten niet waarom hun buren soms wel voor een regeling in aanmerking komen, maar zij niet. Het gevolg? Spanning tussen families, vriendengroepen of buren.

Aanbeveling: Herstel het vertrouwen

Werk aan een lokale, toekomstgerichte en integrale aanpak. En betrek burgers bij de inrichting van dorpen en wijken. Wees transparant en maak duidelijke afspraken over het betrekken van bewoners.

Betrouwbaarheid tonen

Daarnaast moet de overheid burgers laten merken dat ze betrouwbaar is. Maar hoe toon je die betrouwbaarheid? Het antwoord daarop hebben we verwerkt we in de volgende vijf aanbevelingen.

2. Verantwoordelijkheid van de Rijksoverheid

Tegenwoordig ligt de verantwoordelijkheid voor de versterking en schadeafhandeling bij de Rijksoverheid. Maar de overheid bestaat niet uit één aanspreekpunt. Er is bijvoorbeeld niet één loket dat samen met de bewoner de regie neemt. Sterker nog: de regie wordt bij de bewoners zelf gelegd. Dit zorgt voor problemen.

Geen inspraak of beslisruimte

Bewoners hebben namelijk onvoldoende middelen om de regie te nemen. Ze missen bijvoorbeeld inspraakmogelijkheden, beslisruimte of inzicht in hun schade en financiering. De overheid heeft die middelen wel. Voor burgers voelt het daardoor alsof ze moeten strijden tegen de staat.

Groeiend wantrouwen

Overheden verschuilen zich achter procedures en berekeningen. De relatie met burgers lijkt minder belangrijk te zijn. De overheid lijkt de burger zelfs te wantrouwen. En andersom. Er zijn bewoners die de informatie van de overheid niet meer geloven. Ze vinden onderzoeksrapporten niet onafhankelijk of zijn continu in verweer.

Aanbeveling: Doorbreek de vicieuze cirkel

Vertrouw burgers en stop met wantrouwen. En start minder juridische procedures. Burgers die bezwaar indienen, willen een open gesprek. Waarbij de overheid opnieuw naar hun situatie kijkt en maatwerk levert. Zijn er toch procedures? Zorg dan voor een gelijkwaardige relatie tussen burgers en de overheid. Stel vanuit het Rijk een fonds beschikbaar voor bewoners die niet genoeg geld hebben voor juridische ondersteuning.

3. Veiligheid van bewoners voorop

Bewoners hebben tijdens de coronapandemie met verbazing naar de overheid gekeken. Ineens konden beslissers wél snel handelen en vertrouwen laten zien. Waarom ziet de overheid de schade en onveiligheid in Noord-Nederland niet als een crisis?

Psychische en fysieke klachten

Bewoners voelen zich niet serieus genomen. Hun leven staat op pauze. Sommigen hebben psychische of fysieke klachten. Anderen ervaren een gebrek aan toekomstperspectief. Ook de versterking laat lang op zich wachten. Bewoners vragen zich af: “Kan het de staat niet schelen dat wij dit risico lopen?”

Aanbeveling: Noem de situatie een crisis

Merk de situatie in Noord-Nederland aan als een crisis. En handel daarnaar. Communiceer goed, eerlijk en transparant. En werk zoveel mogelijk samen met bewoners. Het gaat om hún woningen.

4. Ruimhartige schadevergoeding en herstel

Bewoners hebben vaak te maken met een opeenstapeling van regelingen. Daardoor raken ze de regie en het overzicht kwijt. Voor elke regeling is een apart proces. En soms duurt het maanden voordat ze hun schade vergoed krijgen.

Oneerlijk

Ook hebben bewoners het gevoel dat organisaties als het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) en de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) hen wantrouwen. De kosten voor experts en juristen staan bijvoorbeeld niet in verhouding tot de bedragen voor schadevergoeding en herstel. Dat voelt oneerlijk.

Aanbeveling: Vergoed schade ruimhartig en wees transparant

Bied regelingen proactief aan bewoners aan. Vergoed de schade ruimhartig en met dezelfde snelheid als de coronavergoedingen. Vorm één loket met de betrokken organisaties. Zo houden bewoners het overzicht en hoeven ze niet overal hun recht op te eisen. Geef bewoners inspraak. En geef ze inzicht in individuele regelingen of toekomstplannen voor de buurt.

5. Transparantie

Een belangrijke aanbeveling van de Nationale ombudsman in 2017 was: Communiceer proactief met bewoners. Helaas gebeurt dat nog niet altijd. Bewoners missen bijvoorbeeld informatie over de voortgang, die ze wel nodig hebben. Of ze weten niet waarom de ene buurman wel, maar de andere niet voor een regeling in aanmerking komt.

Verschillende bewonersbegeleiders

Ook de aanpak van bewonersbegeleiders is verschillend. Doordat de versterking al jaren duurt, krijgen sommige bewoners te maken met meerdere bewonersbegeleiders. Bewoners moeten hun verhaal telkens opnieuw vertellen en steeds weer vertrouwen opbouwen.

Aanbeveling: Communiceer vanuit de beleving van de burger

Geef bewoners meer inzicht in procedures, keuzes, beslissingen en normeringen. En leg uit wat die voor hen betekenen. Houd bewoners op de hoogte van de voortgang. Ook als die er niet is. Onderzoek wat goede bewonersbegeleiding inhoudt. Vraag bewoners wat zij nodig hebben. Zorg dat betrokken medewerkers rechtstreeks bereikbaar zijn voor vragen. En dat ze die goed en snel kunnen beantwoorden.

6. Maatwerk

De Nationale ombudsman vindt het belangrijk dat overheden maatwerk toepassen. Kortom: dat zij letten op de specifieke omstandigheden van burgers. De overheid moet bereid zijn van beleid af te wijken als dat nodig is. En oplossingen vinden die passen bij de persoonlijke situatie van burgers.

Overgeleverd aan organisaties

Nog niet alle gedupeerden in Noord-Nederland profiteren van maatwerk. Ze missen informatie en perspectief. Bovendien is het voor huiseigenaren vreemd dat zij niet zelf de regie hebben over de timing, voortgang en aanpak van hun versterking.

Aanbeveling: Combineer maatwerk en ruimhartigheid

Kijk opnieuw naar de bedragen die uitgekeerd worden. Controleer of de prijzen nog kloppen. En pas deze aan waar nodig. Zorg dat duidelijk is wie de kosten moet dragen. Voorkom gedoe hierover. Informeer bewoners over het verloop van de kosten. En wees transparant over hun keuzemogelijkheden, als die er zijn.

Meer lezen? De volledige reconstructie van de onderzoeken en aanbevelingen van de Nationale ombudsman vind je op hun website.

Overig werk

Zorgverleners over hun energiegevers en -vreters

Videoserie over hoe zorgmedewerkers in balans blijven, namens Stichting IZZ (2023)

Psychiater Christiaan Vinkers: ‘Mensen zijn verrassend veerkrachtig’

Expertinterview over wat psychische klachten eigenlijk zijn, namens Nationale-Nederlanden (2023)

Portret van psychiater Christiaan Vinkers (interview namens Nationale-Nederlanden)

Interviews met pensioendeelnemers over duurzaamheid

Serie van drie interviews over duurzaamheid, namens Nationale-Nederlanden (2022)

Foto van Christine in een groene omgeving

Magazine vol content die aanzet tot gezond werken in de zorg

Een printmagazine voor leden, namens Stichting IZZ (2022)

Zorgmedewerker Maaike Peolen laadt haar bagage in de auto

Het beroep leerkracht in beeld

Videoserie als onderdeel van crossmediale contentstrategie, namens de Marnix Academie (2022)

Trends verpakt in een mooi digitaal magazine

Trendrapport over ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid, namens Nationale-Nederlanden (2022)

Vrouw met koptelefoon op, liggend in het gras

Bekijk al het werk...

Whitepaper

Het effect van online contentmarketing

Wat levert het nu eigenlijk op?
Vroeg of laat krijgt iedereen die zich bezighoudt met contentmarketing deze vraag op zich afgevuurd. Geef je hier overtuigend antwoord op? Lees dit stappenplan en ga aan de slag met het meten van je content.